ქვემო ქართლი
|
მანგლისი, კიკეთი და კოჯორი - სამთო-კლიმატური
|
ბოლნისის სიონი, ბეთანია, დმანისის ნაქალაქარი, ბირთვისისციხე, ფიტარეთი, წუღრუღაშენი.
Ω- დამბაშის ხეობა
 შოდა-კედელას ქედი წყარო:wikipedia.orgსაქართველოს ქედები
გაგრის,ბზიფის,ჩხალთის, კოდორის
სვანეთის, ეგრისის, ლეჩხუმის ,შოდა–კედელას ,
რაჭის, ლიხის , ხარულის, ალევის,
მთიულეთის ,გუდამაყრის ,ხევსურეთის ,პირიქითას,
ქართლის, კახეთის , ცივ–გომბორის , საგურამო–იალნოს.
აჭარა–იმერეთის(მესხეთის ), შავშეთის,არსიანის, თრიალეთის,ლოქის
ჯავახეთის, სამსარის ,ერუშეთის.
საქართველოს მნიშვნელოვანი უღელტეხილები:
მარუხის , ქლუხორის ,ბეჩოს, წანერის,
მამისონის,ზეკარის ,ერწოს, როკის,
ჯვრის, გუდამაყრის ,აბანოს, ყადორის ახალსოფლის.
გომბორის,რიკოთის ,ნაქერალას.
გოდერძის, ცხრაწყაროს, ზეკარის.
საქართველოს კრისტალური მასივები:
ასხის, ძირულის , ლოქის .ხრამის, ყელის;
ბზიფის, ყვირას,მიგარიას,ხვამლის ,
საქართველოს ქვაბულები:
ზემო სვანეთის, ქვემო სვანეთის. რაჭის ,ლეჩხუმის ,
ახალციხის, თბილისის, თიანეთის.თრუსოს,ერწოს.
პლატოები:
ფერსათის,ახალქალაქის,ჭოჭიანას, გომარეთის,დმანისის.
ქედი– უმ.მწვერვალი
გაგრის – მ.არაბიკა;
სვანეთის –ლაილა;
ეგრისის–წიქური(ჭიათაგვალა)
ლეჩხუმის– სამერცხლე;
შოდა–კედელას–შოდა;
ლიხის- პერანგა;
ქართლის –ჭიქო;
კახეთის კავკასიონის –შავი კლდე;
გომბორის–ცივი;
არსიანის–ყანლის მთა;
თრიალეთის-არჯევანი;
მესხეთის ანუ აჭარა–იმერეთის––მეფისწყარო;
შავშეთის ხევა;
ერუშეთის–გუმბათი;
ჯავახეთის–ლეილიდაღი;
ლოქის–ლალვერი;
ხოხის–ხევი,
მყინვარწვერის სახელები– :ყაზბეგი”, გერგეთი –(ფშავში), თუშეთში–ლომი, მოხევეები– ხევის პატარძალს, ოსები–ურასხოს ეძახიან.
მხარე–უმაღლესი წერტილი:
თუშეთის–ტებულოს მთა(პირიქითას ქ–დი)
რაჭის–ჭანჭახი(რაჭის ქ–დი)
აფხაზეთის–დომბაიულგენი
სვანეთის–შხარა;
სამეგრელოს–მ.ჭიათაგვალა(ეგრისის ქედი)
ლეჩხუმის–მ.წიქური (ეგრისის ქ–დი);
იმერეთის და გურიის–მეფისწყარო (მესხეთის ქ–დი);
აჭარის –ყანლის მთა(არსიანის ქ–დი)
მესხეთის–გუმბათი(ერუშეთის მთიანეთი)
ჯავახეთის–დიდი აბული(სამსარის ქ–დი)
კახეთის –შავი კლდე;
ქვემო ქართლი– ლეილიდაღი;
ტბები–850
წარმოშობის მიხედვით ტბები შეიძლება იყოს ტექტონიკური, მყინვარული, სუფოზური,ვულკანური, კარსტული,შთენილი,და სხვ.
შეიძლება იყოს გამდინარე, ან გაუდინარი. გაუდინარი ტბები მლაშეა.
ყველაზე დიდი ფართობით– ფარავანი (ვულკანური);
ყველაზე დიდი მოცულობით– ტაბაწყური(ვულკანური)
ყველაზე ღრმა– რიწა( აფხაზეთი, ამტყელთან ერთად ნაზვავი ტბები);
ყველაზე მაღლა მდებარე ზღვ. დონიდან– ყელის(შიდა ქართლი, ხარულის ქედზე)
ყველაზე მეტი ტბა–1. კავკასიონის სამხრეთ ფერდობებზე მყინვარული წარმოშობის 2.სამცხე–ჯავახეთში( ვულკანური წარმოშობის)
ყველაზე მლაშე –პალიასტომი(ზღვის შთენილი)
სხვა ტბები: პალიასტომის -შთენილი,ყველაზე მლაშე;
ბატეთის, კუმისის,ნადარბაზევის, საღამოს,ხოზაფინის-კარწახის, ხანჩალის, მადათაფას,ჯანდარის,ლოპოტას,ოლე,პასკია,ბაზალეთის,ქაჩალტბა,წვერის,კოპალაძე,წუნდის(სოფ.ხერტვისი),დიდიტობავარჩხილის(ეგრისის ქედთან)აბუდელაურის ტბები.
მდინარეები
საქართველოში ამიერკავკასიის წყლის რესურსების 69%-ია.
მდინარეები მიეკუთვნებიან–შავი ზღვის და კასპიის ზღვის აუზს.
მათ შორის მთავარი წყალგამყოფია ლიხის ქედი . სულ 26060 მდინარეა , აქედან 97% –ის სიგრძე არ აღემატება 10 კმ–ს;
წყლის რესურსების განაწილება: დას. საქართველოში წყლის რესურსების 80% ,
აღმ. საქ.–17%
ჩრდ. საქ, –3%;
ყველაზე დიდი მდინარე სიგრძით ალაზანი;
ყველაზე წყალუხვი – რიონი;
რიონი და ცხენისწყალი სათავეს იღებენ ფასის მთაში;
( მარჯვენა შენაკადები:ტეხურა ჩხენისწყალი, ტეხურა;
მარცხენა შენაკადები:ჯრუჭულა,ყვირილა , ძირულა დუმალა, საკრაულა,ჯეჯორა,ჩხერიმელა, ხანისწყალი)
ყველაზე დიდი მყარი ჩამონადენით– ჭოროხი;
ყველაზე დიდი ენერგეტიკული მარაგით–ენგური;
ყველაზე დიდი დახრილობა-მდ.ტეხურს
მდინარე რომელის დასავლეთ საქართველოში იღებს სათავეს,მაგრამ მიეკუთვნება მდ.მტკვრის აუზს:ქვაბლიანი, ძინძე.
მყინვარები
სულ_ 786 მყინვარი (მათი უმრავლესობა ოთხი მდინარის: კოდორის, ენგურის, რიონისა და თერგის აუზში მდებარეობენ)
მყინვარის ტიპები: ხეობის, კარული , დაკიდული;
ყველაზე დიდი– ლეხზირი–მდებარეობს მდ. მესტიაჭალის აუზში;
ჭალაათი– მესტიაჭალის აუზში;
წანერი– მდ. მულხურას აუზში;
ტვიბერი–მულხურას აუზი;
მყინვარი ადიში– მდ. ადიშუდას ხეობაში; გარშემორტყმულია მწვერვალებით თეთნულდი, ადიში, გისტოლა, ლაქუცა;
ყაზბეგის მასივი: მყინვარი– გერგეთი და დევდორაკი(მდ. ამალის აუზი)
მყინვარი თბილისა– მდ.რიონის სათავეებში.ასევე რიონის აუზში:ედენა,ზოფხიტო და კირტიშო.
სუათისი– თერგის აუზში;
წყალსაცავები:
ყველაზე დიდი წყალსაცავი– წალკის ;
გალი–ჯვრის ( მდ. ენგურისა და ერისწყლის ჩამონადენის რეგულირებისა და ენერგეტიკული მიზნით–ყველაზე ღრმაწყლიანი;)
გალის–მდ.ერისწყალზე;
ენგურის –მდ.ენგურზე;
სიონის–იორზე;
შაორ ტყიბულის წყალსაცავის კასკადი–შექმნილია მდ. ტყიბულის გადაკეტვით;(იმერეთი) , შაორის – რაჭა;
სამგორის წყალსაცავთა კასკადი–შედგება სიონისა და თბილისის წყალსაცავებისგან;იკვებება მდ.იორით;
წალკის ( მდ.ხრამზე)–მის წყალს იყენებს ხრამჰესი;
ჟინვალის (მდ.არაგვზე)–ყველაზე ახალგაზრდა , იყენებს ჟინვალჰესი, თბილისს ამარაგებს წყლით;
ალგეთის –მდ.ალგეთზე;
ზონკარის–პატარა ლიახვზე;
ჰესები:
აფხაზეთი–სოხუმჰესი, ენგურჰესი,ტყვარჩელის;
იმერეთი–გუმათჰესი,ვარციხეჰესი,ტყიბულჰესი,რიონჰესი;
სამცხე–ჯავახეთი– ხრამჰესი, ჩითახევჰესი.საცხენჰესი;
მცხეთა–მთიანეთი–ჟინვალჰესი,სიონჰესი,ზაჰესი;
თბილსრესი–გარდაბანი(ქვემო ქართლი)თბოელექტრისადგური;
შაორჰესი– რაჭა –ლაჯანურჰესი,შაორჰესი;
საქართველოს ჰავის წარმომქმნელი ფაქტორები:
1. რადიაცია,2. ატმოსფეროს ცირკულაცია, 3.ქვეფენილი ზედაპირის ხასიათი;
რადიაცია ძირითადად დამოკიდებულია ღეუბლიანობაზე,ჰაერის სიმკვრივესა და გამჭვირვალობაზე.)
2. ატმოსფეროს ცირკულაცია:
ჰაერის მასები საქართველოში შემოდის :
ა.დასავლეთიდან ბ,აღმოსავლეთიდან გ. სამხრეთიდან დ.დასავლეთიდან და აღმოსავლეთიდან ერთდროულად.
3. ქვეფენილი ზედაპირის ხასიათი ძირითადად დამოკიდებულია რელიეფის ფორმაზე, ნიადაგის ფერზე,რელიეფის
ექსპოზიციაზე და ალბედოზე.
ყველაზე. ყველაზე…
მაღალი იანვრის საშუალო– ბათუმი+ 7.1;სოხუმი
მინიმალური საშუალო წლიური–ყაზბეგის მაღალმთიანი მეტეოსადგური;
აბსოლუტური მინიმუმი–ყაზბეგი–42გრადუსი; კარწახი (სამხრეთ საქ.) და შაორის წყალსაცავთან––40გრ.
აბსოლუტური მაქსიმუმი–+43გრ.–ლათა(მდ.კოდორის აუზში), ჭარნალი(აჭარა).
მეტი ქარიანი ადგილი-ლიხის ქედი.
ქარის მაქსიმ.სიჩქარით– მთა საბუეთი;
ტენიანობის მაქსიმუმი(ევროპის მასშტაბით)- მთა მტირალა.4500 მმ ნალექი
ტენიანობის მინიმუმი–ელდარის ველი-300 მმ ნალექი.
( დარაიონება მსგავსი რელიეფის ფორმების, წარმოშობის ასაკის,განვითარების ისტორიის მიხედვით)
საქართველოში გამოიყოფა სამი გეომორფოლოგიური ზონა:
1) კავკასიონი
2) მთათაშორისი ბარი
3) მცირე კავკასიონი( რომელიც მოცავს ნაოჭა ოლქს და ვულკანურ ზეგანს)
1) კავკასიონი
აგებულია კრისტალური ფიქლებით, გრანიტებით და ძველი დანალექი ქანებით.გადაჭიმულია ტამანის და აფშერონის ნახევარკუნძულებს შორის.1300–1500 კმ–ზე.იყოფა სამ ნაწილად: დასავლეთ, ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ნაწილებად.უმაღლესი მწვერვალი იალბუზი. საქართველოს ფარგლებში– შხარა.
დასავლეთ კავკასიონი––––– უმაღლესი მწვერვალი – დომბაიულგენი;
ცენტრალური კავკასიონი––––უმარღლ. მწვერვალი შხარა;ცენტრალური კავკასიონი მდებარეობს იალბუზისა და მყინვარწვერის მერიდიანებს შორის.
აღმოსავლეთ კავკასიონი–––– თებულოს მთა;
გასწვრივი ქედები:ბზიფის ჩხალთის, კოდორის, სვანეთის, ეგრისის, ლეჩხუმის რაჭის, ხოხისა და თუშეთის.
მთავარი ქედის მართობული ქედები:გაგრის, გერმუხის, ხარულის, ლომის–ალევის, მთიულეთის, გუდამაყრის, ქართლისა და კახეთის.
კავკასიონის შემადგენლობაში შედის ასევე ზემო სვანეთის, ქვემო სვანეთის, რაჭის და ლეჩხუმის ქვაბულები.
მთათაშორისი ბარი მოიცავს :
კოლხეთის დაბლობს,იმერეთის მაღლობს, შიდა ქართლის ბარს, ქვემო ქართლის ბარს, ალაზნის ვაკეს , ივრის ზეგანს,შირაქისა და ელდარის დაბლობებს, საგურამო–იალნოსა და ცივ–გომბორის ქედებს.
ლიხის ქედი მთათაშორის ბარში შემაერთებელია ცენტრალური კავკასიონისა და მცირე კავკასიონისქედების.
მცირე კავკასიონი
1) ნაოჭა ოლქი– მოიცავს : აჭარა–იმერეთის(მესხეთის ) ქედს, არსიანის ქედს, შავშეთის, თრიალეთისა და ლოქის ქედებს.და ახალციხის ქვაბულს.
2) ვულკანური ზეგანი:ერუშეთის მთიანეთს, სამსარისდა ჯავახეთის ქედებს, ჯავახეთის ვულკანურ ზეგანს ანუ ახალქალაქის პლატოს, წალკის,გომარეთისა და დმანისის პლატოებს.( ანუ ქვემო ქართლის პლატოებს).
რელიეფის რომელი ტიპია დაკავშირებული:
კირქვებთან–––დაკავშირებულია კარსტული რელიეფის ფორმები მღვიმეები: მაგ: ახალი ათონის, ცუცხვათის,ბზიფის ქედზე– კარსტული უფსკრული თოვლიანა ერთერთი ყველაზე ღრმა მსოფლიოში.
ვულკანურ ქანებთან: ვულკანური მასივები, ლავური ნაფენები.
მყინვარების თანამედროვე მოქმედებასთან: მყინვარული ანუ გლაციალური ტიპის რელიეფი( მხოლოდ კავკასიონზე)
ძველ გამყინვარებასთან: ფორმები– პალეოგლაციალური,–ტროგები , ცირკები,(კავკასიონზე. მცირე კავკასიონზე)
წყლის ეროზიულ მოქმედებასთან–(ზედაპირულ;ი წყლებით გადარეცხვასთან)–ხეობები, ხრამები, ხევები.
მდინარეების მიერ გადატანილი მასალის დაგროვებასთან: დაკავშირებულია ალუვიური ვაკეების წარმოქმნა(შიდა ქართლი , ქვემო ქართლის ალაზნის ვაკეები)
ეროზიულ დენუდაციური რელიეფი დაკავშირებულია ქანების გადარეცხვა –გადატენესთან. წარმოიქმნება ეროზიულ –დენუდაციური რელიეფი(იყო მთა დაიშალა ,წარმოიქმნა ვაკე)
არიდულ(მშრალ) –დენუდაციურ ფორმებს ვხვდებით ივრის ზეგანზე– ბედლენდები ანუ უნაყოფო მიწები.
სასარგებლო წიაღისეული
ნავთობი– სამგორ პატარძლეული, ტიბაანი. მირზაანი, ტარიბანა შირაქი, სუფსა–ჭალადიდი
ქვანახშირი– ტყიბულ–შაორი (30%) ტყვარჩელი, ახალციხის მურა ნახშირი.
ტორფი– გამოიყენება საქართველოში სასუქად–მდ. ფიჩორა, იმნათი
ანდეზიტი– ბაკურიანი ყაზბეგი
მანგანუმი– ჭიათურა ( აკაკი წერეთელი 1876წ) აჯამეთ-ჩხარის და შქმერის;
მარმარილო –ლოპოტა, სალიეთი,შროსა, სადახლო.
კირქვა,მერგელი-კასპი.
აქატი-ახალციხე, მარნეული;
დოლომიტი-აბანო,ტყვარჩელი;
დიატომიტი- ახალციხე;
დარიშხანი- ცანა(სვანეთი,) ლუხუმი( რაჭა)
მინერალური წყლები-იცით…
ბარიტი-ჩორდი(რაჭა)
ბენტონიტური თიხები-გუმბრინი(იმერეთი) ასკანა(გურია)
ტორფი-ფიჩორა, იმნათი
თემა: მოსახლეობის გეოგრაფია
1. მოსახლეობის რაოდენობა, ტერიტორიული განლაგება და დინამიკა;
2. დემოგრაფიული მდგომარეობა და მიგრაცია;
3. ქალაქების და სოფლების გეოგრაფია. ურბანიზაცია;
4. ეთნიკური ჯგუფები და რელიგიები;
5. ზოგადი ეკონომიკური მდგომარეობა
საკითხი 1.მოსახლეობის რადენობა , ტერიტორიული განლაგება და დინამიკა;
რაზე ვისაუბროთ:
1)რა არის მოსახლეობის დინამიკა ( მოსახლეობის რაოდენობის ცვლა დროის გარკვეულ შუალედში)
2) რამდენი ვართ ჩვენ? 2002 წლის აღწერით 4601500კაცი) რა არის აღწერა.? რამდენი აღწერა ჩატარდა საბჭოთა პერიოდიდან დღემდე ? ( სულ 6 , 1- ლი 1921 წელს , ბოლო 2002.) რა მიზნით ატარებენ დღეს აღწერებს.)
3)რა არის კამერალური აღწერა.———–( არის კაბინეტური – ჩატარდა 1801 წელს მოს. ღაოდ/იყო 785000 კაცი და -2006 წელს ასევე კამერალური მოს . რაოდ. 4401500 )
4) რა ვითარება იყო -60-80 იან წლებში – მექანიკური მოძრაობა უარყოფითი იყო , ბევრი ხალხი გადიოდა ქვეყნიდან რუსული პოლიტიკის გამო, მაგრამ შობადობა იყო მაღალი და ამიტომ მოსახლეობის რაოდენობა მაინც იზრდებოდა.
5 )როდის შემცირდა მოსახლეობა ?— როცა ბუნებრივი მატება შემცირდა . 1990-1996 წლებში. ხოლო 1997 წელს სიკვდილიანობამ გადააჭარბა შობადობას.
6)რა არის მოსახლეობის სიმჭიდროვე და როგორ გამოითვლება იგი : — არის მოსახლეობის რაოდენობა 1კვ / კმ ზე ` უდრის მოს. რაოდენობა გაყოფილი ტერიტორიის ფერთობზე. საქართველოში სიმჭიდროვე = 63 კაცს ( 1989 წელს 77 კაცს) რეალური = 220 კაცს.
7) როგორია მოს განლაგება ზღვის დონიდან —0 დან – 800 მ მდე 89 % 800-1800 მ მდე 9 % , 2400 მეტრის ზევით მუდმივი მოსახლეობა არ არის.
8) მოს ტერიტორიული განლაგება : კავკასიონის მტიანეთში 4 % . მთათაშორის ბარში 8 8 % ხოლო სამხრეთ მთიანეთში 8 %.
9 )რა არის დინამიკის განმსაზღვრელი ფაქტორი: ბუნებრივი და მექანიკური მოძრაობა. 10) როგორია კვლევის შედეგად გრაფიკული გამოსახულება? ( გრაფიკი – ერთ ღერძზე მოს რაოდ . მეორეზე წლები, ან ტერიტორიის ფერთობი და ა.შ.
თემა: დემოგრაფიული მდგომარეობა და მიგრაციები.
რაზე ვისაუბროთ :
1) რა არის ბუნებრივი მოძრაობა. რა ფაქტორები განაპირობებს სიკვდილიანობას და შობადობას ( ფერტილური ასაკის მოსახლეობის სიჭარბე, სოციალური მდგომარეობა , რელიგია ტრადიციები . ყოფითი ,განათლება, მედიცინა, ქალთა უფლებები , ურბანიზაცია. Gგეოგრაფიული გარემო .პოლიტიკური მდგომარეობა და ა.შ. )
2) რა არის შობადობის ( სიკვდილიანობის კოეფიციენტი . როგორ გამოითვლება იგი? როდის არის ბუნებრივი მატება? კკლება? )
3) 60-80 წლებში იყო ბუნ/ მატება , 1991 წლიდან რატომ დაიწყო კლება ? — ( შობადობა ნაკლებია- 1997 წლიდან – ხოლო 2002 წელს 2ჯერ ნაკლები ბავშვი დაიბადა ვიდრე 1989 . 2006 წელს დაიწყო მატება —.კოეფიციენტი = 1, 3 პრომილეს)
4)სად არის საქართველოში ყველაზე მაღალი მატება? კლება? (მაღალი აჭარა- მუსულმანები, შიდა ქართლი – სომხები ), მოსახლეობის კლება— სვანეთი ,რაჭა –ლეჩხუმი, მთიანი რეგიონები.)
5) ბუნებრივი მატების ხასიათი განსაზღვრავს აღწარმოებას. აღწარმოება არის თაობათა ცვლის და განახლების პროცესი. არსებობს მარტივიაღწარმოება( როცა შვილების თაობა თითქმის იგივეა რაც მამების) . რთული( მამების მეტია ) , და შეზღუდული ( შვილების მეტია . საქართველო ახლა მარტივიდან გადავიდა შეზღუდულ აღწარმოებაზე.)
6) რას ნიშნავს ახალგაზრდა და დაბერებული ერები ?
7) რას ნიშნავს მიგრაცია?იმიგრანტი, ემიგრანტი? რეემიგრანტი? Mმიგრაციის სალდო?( თუ იმიგრანტი მეტია საქლდო დადებითია .)
8) რა არის მიგრაციის მოტივაცია, დროის ფაქტორი. -(მუდმივი და დროებითი—სეზონური, ქანქარისებური) ტერიტორიული ფაქტორი ( შიდა და გარე)
9)რამდენი მიგრაციის ტალღა იყო საქართველოში : 3. 1921 –ჟორდანია, ქაქუცა ჩოლოყაშვილის დროს, 1945 მეორე მსოფლ, ომის დროს და 1991- სსრკ დაშლის შემდეგ. როცა მოსახლეობა შემცირდა 20 % ით.
10) ვინ არის ლტოლვილი და იძულებით გადაადგილებული პირი?
რა ვითარებაა ახლა?
ქალაქებისა და სოფლების გეოგრაფია
ურბანიზაცია
რაზე ვისაუბროთ:
1)ქალაქის განსაზღვრის საყოველთაო კრიტერიუმი.საქართველოში რას ეწოდება ქალაქი.რა არის მონოფუნქციური და პოლიფუნქციური ქალაქი. რამდენია თბილისის მოსახლეობა (1095000).რამდენჯერ ჩამორჩება Qქუთაისი თბილისს.
2) რა არის ურბანიზაცია? რამდენია საქართველოში ურბანიზაციის დონე (52% , ქალაქის მოსახლეობის 40 % თბილისზე მოდის .) რურბანიზაცია? Uურბანიზაციის ხარისხი?სუპერურბანიზაცია? რურალიზაცია? Bბიდონვილი?
დასახლლებათა სისტემა ? მეგაპოლისი?
3) ქალაქების დაჯგუფებას წარმოშობის დროისა და მიზეზების მიხედვით გენეტიკური კლასიფიკაცია ეწოდება. ჩამოთვალე ძველი( ქუთაისი , ვანი ციხე- გოჯიმცხეთა უფლის ციხე ) შავი ზღვის სანაპიროს ბერძნული კოლონიები – პიტიუნტი, დიოსკურია, გიენოსი, ფასისი ) , , კაპიტალიზმის დროს წარმოშობილი,ხასური , ზეცტაფონი, ბორჯომი ჭიათურა ) დამუშავებითი მეურნეობის განვითარების დროს წარმოშობილი, ( ,ჭიათურა, ტყიბული, ტყვარჩელი, მადნეული ,) საკურორტო , სამხედრო სტრატეგიული მიზნით შექმნილი – ( თბილისი , გორი, თელავი, სიღნაღი, ახალციხე )
4) რამდენი სოფელია საქართველოში ?( 1989 წ-. 4314, 2002 წელს 3668 სოფ. -162 მათშორის მუდმივი მოსახლეობის გარეშე. Aმას უნდა დაემატოს 494 აფხაზეთის და 358 სამხ. ოსეთის სოფლები სადაც აღწერა არ ჩატარებულა.
5) რამდენი კაცია პატარა სოფლებში (200 ) საშუალო 200დან 1000 ) და დიდ (1000 მეტი) რეგიონების მიხედვით — კახეთში- 1150 კაცი საშუალოდ , იმერეთში- 690, რაჭა- ლეჩხუმში- 165, საშუალოდ საქართველოში —569 კაცი.
Pპატარა სოფლებს გაქრობა ემუქრება! რატომ?
ყველაზე დიდი სოფლებია : სადახლო -9500 დიღომი 8800 , ყარაჯალა 8000 კაცი.
ეთნიკური ჯგუფები , და რელიგიები
რაზე ვისაუბროთ:
1) რა არის ეთნოსი ? ეთნოგენეზი? (ეთნოსის წარმოშობის და განვითარების პროცესი)
2) როგორი იყო ქართველების ხვედრითი წილის დინამიკა ? ( 90 იან წლებში 90 % ; 1939წ. 60 % მდე დავიდა, რადგან რუსეთის იმპერია აყო დაინტერესებული დაესახლებინა სხვადასხვა ეროვნების ხალხები და გაეტარებინა გათიშე და იბატონეს პრინციპი .1989წ ეს მაჩვენებელი გაიზარდა , 2002წ 83,8 % შეადგინა.
3) საქართველოში ქართველების გარდა აფხაზები ერთადერთი ხალხია ჩვენს ქვეყანაში რომელთაც სხვა სამშობლო არ აქვთ. 1886 წლისთვის აფხაზების რაოდენობა 38 ათასს არ აღემატებოდა და ისინი გუდაუთასა და ოჩამჩირეში ცხოვრობდნენ, სოხუმში ამ პერიოდში სულ 3 აფხაზი ცხოვრობდა , 1989 –წელს 96 ათასი აფხაზი, 2002 წ – აფხაზეთის მთელი მოსახლეობა 240 ათასს უდრიდა საიდანაც აფხაზი 70 ათასი იყო. O
4) სხვა ეროვნებებიდან ყველაზე მეტნი იყვნენ სომხები 437 ათასი, აზერბაიჯანლები 307 ათასი , რუსები 341 ათასი . დარჩნენ-67 ათ.
5) რელიგიური ჯგუფებიდან საქართველოში ცხოვრობენ ქრისტიანული რელიგიის მიმდევრები –მართმადიდებლები(ქართველები, რუსები, ბერძნები, ოსები ) , კათოლიკეები( ქართველები , ასირიელები,პოლონელები) გერმანელები- ლუთერანები, იეღოველები, 50 იანელები , ცოტა დარჩნენ სტაროვერცები და მალაკნები – თეთრიწყაროს რაიონში. აAსევე –დუხობორები, სომხები- გრიგონიანელები. Mუსულმანური რელიგიის ქართველები, ქისტები , დაღესტანელები, ოსების ნაწილი, აფხაზები. Qქურთები- იეზიდები. Eებრაელები- იუდეველები.-( ცხოვრობდნენ თბილისში , ქუთაისში , სურამში, რაჭაში)
6) ქართველური ენების გგუფს მიეკუთვნება ქართული . სვანური მეგრული და ლაზური ენები.საქართველოსი 17 დიალექტია. Mსოფლიოს 14 დამწერლობიდან ერტი ქართული დამწერლობაა. დიალექტში გამოიყოფა კილოები. ქართული გვარები აქვთ არაქართველებს: ებრაელებს, ქისტებს , ოსებს, და აფხაზებს.
ზოგადი ეკონომიკური მდგომარეობა.
რაზე ვისაუბროთ;
1) დაას ახელეთ მატერიალური წარმოების დარგები ? არამატერიალური წარმოების ?
2) რა არის ეეპ და ეშპ? როგორ გამოითვლება 1 სულ მოსახლეზე?
3) როგორია სახელმწიფოების კლასიფიკაცია ამ ნიშნით/ ?
4) რამდენი იყო საქართველოში ეშპ 1 სულზე ? როგორ შეიცვალა ? რამდენია დღეს?
კავკასია
კავკასიის რეგიონი მდებარეობს შავ და კასპიის ზღვებს შორის.ჩრდილოეთით ესაზღვრება ყუმა– მანიჩის ღრმული , სამხრეთით საზღვარი ემთხვევა საქართველოს, სომხეთისდა აზერბაიჯანის სახელმწიფო საზღვარს თურქეთთან და ირანთან. კავკასიის ფართობი 440 ათასი კმ2.მოიცავს ამიერკავკასიას ( საქ. სომხ. აზერბ.) და იმიერკავკასიას ( რუსეთის ფედერაციის რესპუბლიკებს და მხარეებს: კრასნოდარის და სტავროპოლის მხარეები, ყარაჩაი–ჩერქეზეთი, ადიღე, ყაბარდო–ბალყარეთი , ჩრდ. ოსეთი , ინგუშეთი ,ჩეჩნეთი, და დაღესტნის რესპ.)
ფიზ. გეოგრაფიულად იყოფა შემდეგ ერთეულებად:
1)ჩრდ. კავკასია 2) კავკასიონი 3)ჩრდ.შავიზღვისპირეთი 4)კოლხეთი 5)აღმ. ამიერკავკასია 6) მცირე კავკასიონი 7) ჯავახეთ –სომხეთისა და 8)ჰირკანის ფიზ.გეოგრ. ოლქები
საქართველო
საქართველო გეოგრაფიულად მდებარეობს ევრაზიის კონტინენტზე, ევროპასა და აზიას შორის მოქცეულ იმ უძველეს სატრანსპორტო მაგისტრალზე რომელსაც “კავკასიის ყელს” უწოდებენ.
ფიზ. გეოგრაფიულად მდებარეობს ალპურ –ჰიმალაური დანაოჭების ქვეყანათა ცენტრში. დიდი და მცირე კავკასიონის სახით წარმოდგენილია ალპურ–ჰიმალაური დანაოჭების შიდა და გარე ზოლი.
მდებარეობს ჩრდ. განედის41 და 43 , და აღმ. გრძედის 40–46გრადუსებს შორის. მერიდიანის გასწვრივ 275კმ–ზეა გადაჭიმული , ხოლო პარალელის გასწვრივ 500 კმ.ზე.
გეოგრაფიული ცენტრი –სურამის გადასასვლელთან .
ფართობი 69700 კმ2. სანაპირო ხაზის სიგრძე 1970კმ.მათ შორის სახმელეთო– 1660, საზღვაო –310კმ.
პირდაპირი მანძილი თბილისიდან შავ ზღვამდე 260 კმ.აღმ. საზღვრამდე–110 კმ. ჩრდ. საზღვრამდე
110კმ. სამხრ. საზღვრ.–55 კმ.
უკიდურესი წერტილები:დას. წერტილი –დაბა ლესელიძე, აღმ. –მდინარე აგრიჩაისა და ალაზნის შეერთების ადგილას, სამხ. ელდარის ველის სამხრეთით ( მთა ოკუზდაღი) ჩრდ.– სოფელი აიბგა (მნდინარე ფსოუს ნაპირზე. აფხაზეთში)
უშუალოდ მოსაზღვრე ქვეყნები
1) რუსეთის ფედერაცია ––815 კმ.( კრასნოდარის მხარე, ყარაჩაი–ჩერქეზეთი, ყაბარდო– ბალყარეთი , ჩრდ.ოსეთი , ინგუშეთტი, ჩეჩნეთი და დაღესტანი.)
2) აზერბაიჯანი (აღმოსავლეთით და სამხ/აღმოსავლეთით460კმ)
3) სომხეთი ( სამხრეთით–197კმ.)
4) თურქეთი( სამხრეთით– 248 კმ– ზე)
უშუალოდ არამოსაზღვრე–მეზობელი ქვეყნები :უკრაინა, რუმინეთი ბულგარეთი სირია, ერაყი, ირანი, თურქმენეთი, უზბეკეთი და ყაზახეთი.
მოსახლეობის მიხედვით საქართველო 117 ე ადგილზეა მსოფლიოში ხოლო ევროპაში ფართობის და მოს, მიხედვით 25–ე ადგილზე.
 
ჩრდილოეთით – იწყება დაბა ლესელიძესთან, მიუყვება მდინარე ფლოუს, ჩრდ. საზღვარი ჩრდილოეთიდან ემთხვევა კავკასიონის მთავარ წყალგამყოფ ქედს,(მოიცავს მარუხის. ქლუხორის, ბეჩოს, წანერის, მამისონის ზეკარის, ერწოს , როკის უღელტეხილებს).
მთა ვაციქპარსიდან ( ან მთა ზილგახოხიდან ) შავ კლდემდე საზღვარი გადადის ჩრდილო ფერდობზე, იქ , სადაც მდინარეების თერგის, ასას, არღუნის და სულაკის აუზებია და სადაც ცხოვრობენ პირიქითას ხევსურები, თუშები და მოხევეები. მთა დიკლოსმთიდან მთა ტინოვროსომდე საქ. ჩრდ. საზღვარი კვლავ კავკასიონის მთავარ წყალგამყოფ ქედს მიუყვება (ამ მონაკვეთზე ყადორის უღელტეხილია).
აღმოსავლეთ საზღვარი იწყება: მთა ტინოვროსოდან, გასდევს მდ.მაწისწყალს , ლაგოდეხისწყლის და ალაზნის ხეობებს, კვეთს ალაზნის ვაკეს და აღწევს მინგეჩაურის წყალსაცავამდე.
სამხრეთ საზღვარი მინგეჩევირის წყალსაცავიდან გასდევს მდინარე ივრის მარცხენა ნაპირს, შემდეგ იორ–მტკვრის შუამდინარეთს, კვეთს ჯანდარის ტბას, მტკვრის და ხრამის შეერთების ადგილს წითელ ხიდთან, მიუყვება მდინარე დებედას, გაივლის ლოქის ქედის თხემზე,შემდეგ ჯავახეთისა და სამსარის ქედებზე, კვეთს ნინოწმინდა–ერევნის საავტომობილო მაგისტრალს, ჯავახეთის ვულკანურ ზეგანს, თითქმის შუაზე ჰყოფს ხოზაფინის ანუ კარწახის ტბას, მეორედ კვეთს მდინარე მტკვარს სოფელ ვარძიასთან; აქედან მიუყვება ერუშეთის მთიანეთს, მდ. ფოცხოვისწყალს, არსიანის ქედს , ადის შავშეთის ქედის თხემზე,კვეთს მდინარე ჭოროხს, ლაზისტანის ქედის ჩრდ. აღმ. ფერდობს და სოფელ სარფს კვეთს შუაზე.
|
No comments:
Post a Comment